Narsisizm: İlişkilerde narsisistik hayranlık ve rekabetin etkileri

Narsisizm, kendini aşırı önemseme duygusu, sürekli hayranlık ihtiyacı ve başkalarına karşı empati eksikliği ile karakterize edilen bir kişilik özelliğidir. Narsisizme sahip bireyler, sıklıkla diğerlerinden üstün olduklarına inanır, yetki duygusuna sahiptirler ve sosyal etkileşimlere hükmetmeye çalışırlar. Başarılarını abartabilir, özel muamele bekleyebilir ve hedeflerine ulaşmak için başkalarını istismar edebilirler.

2022 tarihli bir çalışmanın baş yazarı Kennedy Balzen, narsisizmin genellikle kibir, kendini geliştirme taktikleri ve sosyal cesaret yoluyla ifade edildiğini belirtmektedir. Narsisizm, kişinin şişirilmiş benlik kavramını geliştirme ve sürdürme amacı güden iki davranış, yani narsisistik hayranlık ve narsisistik rekabet olarak kavramsallaştırılabilir. Bu iki temel özellik, romantik ilişkilerde ciddi olumsuz etkilere neden olabilir.

Narsistik Hayranlık

Narsistik hayranlık, narsistik bireylerin başkalarından aradıkları yoğun ilgi, övgü ve hayranlık arzusunu ifade eder. Bu arayış, onların kırılgan özgüvenlerini güçlendirmeye ve şişirilmiş öz-önem duygularını doğrulamaya hizmet eder. Ancak bu hayranlık arayışı, ilişkileri çeşitli şekillerde etkileyebilir:

• Sürekli İlgi İhtiyacı: Narsistik bireyler, sürekli olarak onaylanma, hayranlık ve özel muamele görmeyi arzularlar. Başlangıçta çekici görünen bu özellik, zamanla benmerkezcilik olarak algılanır ve ilişkileri zorlaştırabilir.
• Abartılı Öz İmaj: Narsistler, kendilerini benzersiz derecede yetenekli, çekici veya başarılı olarak görürler. Beklentileri karşılanmadığında ise partnerlerine kızabilir veya küçümseyebilirler.
• Manipülatif Davranış: Narsistler, hayranlık toplamak için manipülatif taktikler kullanabilirler. Ancak bu davranışlar genellikle yüzeysel ve samimiyetsizdir, bu da çatışmaya ve gerçek bir bağlantı eksikliğine yol açar.
• Yakınlığı Sürdürmede Zorluk: Gerçek yakınlık, karşılıklı empati, saygı ve duygusal hassasiyet gerektirir. Narsistler bu niteliklere sahip olmadığından, derin ve anlamlı bağlantılar kurmakta zorlanırlar.

Narsistik Rekabet

Narsistik rekabet, başkalarına karşı saldırgan davranışlar yoluyla kişinin kendi imajını korumayı amaçlayan savunma stratejilerini içerir. Bu özellik, derin bir güvensizliği ve sürekli bir üstünlük duygusunu yansıtır. Narsistik rekabet, ilişkilerde şu şekillerde ortaya çıkabilir:

• Eleştiriye Duyarlılık: Narsistler, eleştiriye veya reddedilmeye karşı oldukça duyarlıdırlar. Eleştirilerle karşılaştıklarında savunma, öfke veya saldırganlıkla tepki verebilirler.
• Kıskançlık ve Kızgınlık: Narsist partnerler, diğerlerini gölgede bırakmaya çalışabilirler. Başarılarının sürekli olarak karşılaştırılması ve kıskanılması, kızgınlığa, sabotajlara veya partnerlerinin güvenini sarsmaya yönelik girişimlere yol açabilir.
• Çatışmacı ve Saldırgan Davranışlar: Narsistik rekabet, sık sık tartışmalara, güç mücadelelerine ve duygusal manipülasyona neden olabilir. Bu, ilişkilerde bir korku ve gerginlik ortamı yaratabilir.
• Yapıcı İletişim Eksikliği: Empati eksikliği çatışmaları şiddetlendirebilir ve anlamlı iletişimi engelleyebilir. Narsistik bireyler, yalnızca kendi arzularına odaklandıklarından, çatışmaları yapıcı bir şekilde çözmekte zorlanabilirler.

Bu rekabetçi dinamikler, partnerlerinin kendilerini duygusal açıdan güvende veya değerli hissetmelerini zorlaştırır. 2021’de yapılan bir araştırma, narsisizme sahip bireylerin ayrılıktan sonraki duygusal tepkilerini incelemiş ve narsistik rekabetin ve hayranlığın eski partnere karşı daha büyük öfkeyle ilişkili olduğunu bulmuştur. Ayrıca, hayranlık özelliklerinin eski partnere ilişkin daha olumlu bir algıyla, rekabetin ise ona karşı olumsuz bir önyargıyla ilişkili olduğunu göstermiştir.

Başlangıçta narsisizme sahip bireyler doğal olarak çekici, kendine güvenen ve cazip görünebilirler. Ancak zamanla narsistik rekabetin çirkin yüzü ortaya çıkar ve ilişkilerini raydan çıkarır. Bu sömürücü, kıskanç ve çatışmacı davranışlar, güveni zedeler ve kızgınlığı besler, sonuçta narsist partnerleri sevimsiz hale getirir ve uzun vadeli ilişkileri sürdürmeyi zorlaştırır.

Narsist bireylerle ilişki içinde olanların sınırlar koyması, kendi refahlarına öncelik vermesi ve bu ilişki dinamikleri içinde sıkışıp kaldıklarında destek aramaları çok önemlidir. Narsist bireyler için ise, öz farkındalığı geliştirmek ve daha sağlıklı, uzun süreli ilişkiler kurmak için kendi kendini geliştirme ve düşmanlık eğilimleri üzerinde çalışmak hayati önem taşımaktadır.

Not: Bu yazı, 25.05.2024 tarihinde Psychology Today adresinden uyarlanmıştır.